تعریف متمم
متمم چیست ؟ گروه اسمی است که قبل از آن حرف اضافه بیاید و معنای فعل بدون
آن ناتمام باشد .
فعلهای گذرا به متمم فعل هایی هستند که برای ساختن یک جمله ی درست
ومعنی دار، غیراز نهاد به یک گروه اسمی دیگر نیاز دارند .
این گروه اسمی که متمم نامیده می شود با یک حرف اضافه همراه است .و فعل ها
حرف اضافه ی اختصاصی دارند ،یعنی فقط با یک حرف اضافه به کار می روند مانند فعل
ترسیدن که فقط با حرف اضافه ی « از » به کار می رود . من از تاریکی می ترسم .
در این جمله گروه اسمی تاریکی متمم فعل است و فعل ترسیدن را نمی توان به
صورتهای دیگر به کار برد : مثلاً « من به تاریکی می ترسم ،من با تاریکی می ترسم
، من برای تاریکی می ترسم .»
مثال: هر انسانی به کارهای روزانه ی خود می اندیشد.
در این مثال می بینیم که معنای فعل بدون متمم ناقص است؛یعنی نمی توان این
متمم را از جمله حذف کرد و اندیشیدن فقط با حرف اضافه ی «به» می آید
وصورتهای دیگر کاربردی در زبان ندارند:
هر انسانی از کارهای روزانه ی خود می اندیشد یا هر انسانی با کارهای روزانه ی خودمی
اندیشد.
با توجه به گستردگی بحث متمم و اینکه ما متمم هایی هم داریم که فعل به آن
نیازی ندارد به طور اختصار به بیان انواع دیگر می پردازیم تا تشخیص متمم فعل از
انواع دیگر آن برا ی دانش آموزان عزیز میسر گردد.
انواع متمم : 1. متمم فعل: گروه اسمی است که فعل به آن نیاز دارد و بدون آن جمله
ناقص است .
2. متمم اسم : واژه هایی هستند که اسم قبل یا بعد به آن نیاز دارد اما
فعل بدان نیاز ندارد
3. متمم قیدی : گروه قیدی است که فعل به آنها نیاز ندارد و می توان آنها را
از جمله حذف کرد .
1 .متمم اسمی : اسمهایی وجود دارند که کاربردشان در جمله همراه با یک
حرف اضافه است ، تفکیک این اسم ها از متمم، غیرممکن است مانند اسم های
مهارت « در » تسلط « بر » علاقه « به » که اگر این اسمها را در جمله ای به کار
ببریم حتماً باید با حرف اضافه ی اختصاص خود باشند .مثلاً جمله ی« او بر مطالب ِ
کتاب مسلط است »
می دانیم که فعل است یک فعل گذرا به مسند است و فقط به مسند نیاز دارد اما در
این جمله یک حرف اضافه که نشانه ی متمم است به کار رفته است و« مطالب کتاب»
متمم است، سوال اینجاست این نوع متمم چه نوع متممی است ؟
فعل به این متمم نیاز ندارد و همچنین نمی توان آن را از جمله حذف کرد چون معنی
جمله ناقص می شود. اگر دقت کنیم واژه ای که به این متمم نیاز دارد «مسلط»
است ، مسلط اسمی است که همیشه همراه با حرف اضافه ی « بر » به کار می
رود « مسلط بر مطالب کتاب» بر مطالب کتاب ، متمم مسلط است یعنی متمم
اسم.
مثالی دیگر : اصحاب به پیامبر علاقه داشتند . فعل داشتند یک فعل گذرا به مفعول و مفعول آن
واژه ی علاقه است . پس واژه ی پیامبر که در این جمله پس از حرف اضافه آمده
است چه نقشی در جمله دارد ؟ مطمئناً نقش متممی دارد اما از چه نوع ؟ متمم
قابل حذف نیست پس یکی از ارکان جمله به آن نیاز دارد . فعل با توجه به اینکه گذرا
به مفعول است به آن نیاز ندراد می ماند واژه علاقه که نقش مفعولی دارد علاقه از
آن نوع اسم هایی است که همیشه همراه با حرف اضافه ی خود و به طبع همراه با
یک متمم در جمله ظاهر می شود پس پیامبر متمم علاقه است .
تـــــوجه : متمم اسم همراه با اسم خود در جمله یک گروه اسمی را تشکیل می
دهند در این نوع گروههای اسمی اسم هسته و متمم آن وابسته است : علاقه به
پیامبر
متمم قیدی : متممی است که فعل به آن نیاز ندارد یا این متمم همراه با حرف
اضافه ی اختصاصی فعل نیامده است و قابل حذف است به جمله ی زیر دقت کنید :
مولانا در شهر قونیه شاگردان زیادی داشت
اگر به فعل جمله دقت کنیم می بینیم که «داشت »یک فعل گذرا به مفعول است و
نیازی به متمم ندارد پس می توانیم این گروه را از جمله حذف کنیم پس جمله سه
جزیی با مفعول به دست می آید .
مثال دیگر : حضرت محمد برای پیروزی اسلام در جنگ احد با دشمنان کافر جنگید .
دراین جمله سه گروه متممی وجود دارند حال کدام یک از این متمم ها، متمم فعل
است و فعل به آن نیاز دارد ؟می دانیم که : فعل جنگیدن گذرا به متمم و حرف
اضافه ی اختصاصی آن « با » است پس گروهی که بعد از حرف اضافه ی « با » قرار
گرفته متمم فعل است و قابل حذف شدن نیست ، اما دو متمم دیگر قابل حذف
شدن هستند و هیچ یک از ارکان جمله به آن نیازی ندارند . این متمم ها برای توضیح
بیشتر به جمله اضافه شده اند و نقش قیدی دارند پس متمم قیدی نامیده می
شوند . توصیه می شود دانش آموزان عزیز فعل های گذرا به متمم را ( همراه با
حرف اضافه ی اختصاصی آنها ) در ذهن داشته باشند
فعل های گذرا به متمم در کتاب درسی سال سوم ذکر شده اند .
اینک تعدادی از اسم هایی که نیاز به متمم دارند . (همراه با حرف اضافه آن ها)
نگرانی ، متعجب ، هراسان ، بیزاری ، خداحافظی ، منصرف ، پشیمان ، پس ، استفاده ، بهتر ، پر ، بهتر ، متشکل ، حمایت ، سیر، برائت ، شکایت ، |
از |
علاقه ، نگرش ، مدیون ، توجه ، افتخار ، کمک ، |
به |
، مصاحبه ، دوستی ، دشمنی ، مذاکره ، مبارزه ، آشنایی ، جنگ ، ملاقات ، مقابله ، متفاوت ، |
با |
مهارت ، |
در |
تسلط ، شورش ، |
بر |
خسته نباشید
